Οι αρθρωτικές και οι φωνολογικές διαταραχές

       Ο πρώτος ήχος που παράγει ένα παιδί με τη γέννηση του είναι το κλάμα. Είναι το μόνο μέσο που διαθέτει αρχικά για να επικοινωνήσει λεκτικά με τα άτομα που είναι γύρω του. Με την πάροδο του χρόνου αρχίζει να αναπτύσσεται το βάβισμα, που είναι διάφοροι ήχοι, που παράγει το παιδί προκειμένου να επικοινωνήσει, χωρίς όμως να συνδέονται αυτοί οι  ήχοι μεταξύ τους για να σχηματίσουν λέξεις. Στη συνέχεια το παιδί αρχίζει να μουρμουρίζει χρησιμοποιώντας τους ήχους μ, π, μπ στην ηλικία των 6 μηνών. Στην πλειοψηφία των παιδιών η άρθρωση των συλλαβών και λέξεων αρχίζει να αναπτύσσεται μετά το πρώτο έτος της ζωής του παιδιού.

Τι είναι η άρθρωση;

    Η άρθρωση είναι ένας γενικός όρος με αναφορά στην παραγωγή μεμονωμένων ήχων. Η παραγωγή των ήχων που γίνεται στις φωνητικές χορδές με τη συνδρομή των συντονισμένων κινήσεων των χειλιών, της γλώσσας, των δοντιών, της γνάθου, της μαλακής υπερώας και του αναπνευστικού συστήματος μετατρέπονται σε φθόγγους.

Τι είναι η φωνολογία;

     Η φωνολογία περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι φθόγγοι, που έχουν κατακτηθεί από τον ομιλητή, μετατρέπονται σε συλλαβές και λέξεις.

Τι είναι η διαταραχή της άρθρωσης;

      Διαταραχή της άρθρωσης είναι η αδυναμία του παιδιού να παράγει σωστά μεμονωμένους κάποιους ήχους.

Παραδείγματα:

Παράγει /λ/ αντί για /ρ/

à λόκα αντί για ρόκα, νελό αντί για νερό

Παράγει /ζ/ αντί για /δ/

à ζέμα αντί για δέμα, μαζάω αντί για μαδάω

Παράγει /θ/ αντί για /σ/

à θακα αντί για σάκα, λάθπη αντί για λάσπη    κ.α

Τι είναι η φωνολογική διαταραχή;

        Φωνολογική διαταραχή είναι όταν ένας ήχος παράγεται σωστά μεμονωμένος αλλά χρησιμοποιείται σε λάθος θέση σε μία λέξη.

Παραδείγματα:

Απλοποιήσεις συλλαβών

à λάπα αντί για ντουλάπα

Αναδιπλασιασμοί συλλαβών

à τιτί αντί για κουτί

Παραλείψεις φωνημάτων ή συμφωνικών συμπλεγμάτων

à καότο αντί για καρότο,  πίτι αντί για σπίτι

Αντικατάσταση φωνημάτων

à φάλασσα αντί για θάλασσα, λόδα αντί για ρόδα

Μετάθεση φωνημάτων

à  βλιβίο αντί για βιβλίο  κ.α

Μέχρι ποια ηλικία επιτρέπονται τα αρθρωτικά λάθη;

       Για να μπορούμε να προσδιορίσουμε την ηλικία μέχρι την οποία επιτρέπονται τα αρθρωτικά λάθη, πρέπει να γνωρίζουμε σε ποια ηλικία κατακτιέται το κάθε φώνημα.

     Στην ηλικία των 2,5-3 ετών τα παιδιά παράγουν καθαρά τα φωνήματα και τα συμπλέγματα μ, π ,τ, κ, μπ, γκ μέσα στις λέξεις.

    Στην ηλικία των 3 -3,5 ετών παράγουν καθαρά τα φωνήματα και τα συμπλέγματα  γ, χ, ντ μέσα στις λέξεις.

    Στην ηλικία των 3,5-4 ετών παράγουν καθαρά τα φωνήματα και τα συμπλέγματα φ, β, σ, ζ, λ, σπ, πλ, κλ, βλ, κν, πν, πκ, νγ μέσα στις λέξεις. 

     Στην ηλικία των 4-4,5 ετών παράγουν καθαρά τα φωνήματα και τα συμπλέγματα θ,  δ , φλ, στ, σκ, ψ, ξ, χτ,  κρ, δγ, ζμ, μν μέσα στις λέξεις. 

     Στην ηλικία των 4,5-5 ετών παράγουν καθαρά τα συμπλέγματα τσ, ντζ, σφ, βρ, ντρ, χν, ζγ, φτ μέσα στις λέξεις.

    Στην ηλικία των 5-5,5 ετών παράγουν καθαρά τα φωνήματα και τα συμπλέγματα ρ, ν , γλ, γρ, στρ μέσα στις λέξεις. 

     Στην ηλικία των 5-5,5 ετών τα παιδιά παράγουν καθαρά τα συμπλέγματα δρ, θρ, χτρ μέσα στις λέξεις.

         Όμως δεν ακολουθούν όλα τα παιδιά την ίδια πορεία ανάπτυξης. Κάθε παιδί έχει τα δικά του χρονολογικά ορόσημα κατάκτησης των φωνημάτων και των συμπλεγμάτων, τα οποία ορόσημα μπορεί να αποκλίνουν από τα προαναφερθέντα.

       Η ηλικία η οποία είναι καθοριστική για την μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού είναι ηλικία των 3.5-4 ετών όπου παρατηρείται ραγδαία αύξηση λεξιλογίου.  Η έγκαιρη αποκατάσταση των δυσκολιών θα βοηθήσει το παιδί στο να καλύψει τα τυχόν ελλείμματα και θα προλάβει στο να μη δημιουργηθούν νέες δυσκολίες. Έχει παρατηρηθεί πως τα παιδιά με αρθρωτικά ή φωνολογικά προβλήματα, αποκτούν περιορισμένο λεξιλόγιο, διότι "αποφεύγουν" τις λέξεις που τους δυσκολεύουν.

       Τα φωνολογικά προβλήματα στην προσχολική ηλικία μπορεί να επηρεάζουν τη σχολική επίδοση και σχετίζονται με τις μαθησιακές δυσκολίες. Συνεπώς είναι πολύ σημαντικό όλες οι δυσκολίες να αντιμετωπιστούν πριν το παιδί πάει στην Α' Δημοτικού. Είναι συνηθισμένο τα προβλήματα του προφορικού λόγου να επηρεάσουν το γραπτό λόγο, ένα παιδί γράφει όπως μιλάει.

 Πως γίνεται  είναι η λογοθεραπευτική αξιολόγηση και θεραπευτική προσέγγιση;

Αξιολόγηση

      

       Ο λογοθεραπευτής αρχικά εξετάζει τους αρθρωτές (χείλη, γλώσσα, δόντια, υπερώα) για τυχόν αποκλίσεις και ύστερα αξιολογεί το λόγο. Κατά την εξέταση των αρθρωτών χρησιμοποιεί απλές ευχάριστες ασκήσεις για το παιδί, με τις οποίες εντοπίζει τυχόν δυσκολίες. Κατά την αξιολόγηση του λόγου  χρησιμοποιεί άτυπα εργαλεία όπως εικόνες, αντικείμενα ή ακόμα και από το διάλογο με το παιδί, παρατηρεί και καταγράφει τα λάθη. Ελέγχει κάθε φώνημα ξεχωριστά σε αρχική, μεσαία και τελική θέση. Αναλύοντας τα λάθη κάνει την διαφοροδιάγνωση μεταξύ αρθρωτικών και φωνολογικών διαταραχών, που πολλές φορές μπορεί και να συνυπάρχουν. Τέλος, ο λογοθεραπευτής θέτει τους στόχους που πρέπει να πετύχει το παιδί και ακολουθείται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης.

Παρέμβαση

              

      Στόχος είναι να βελτιωθούν τα αρθρωτικά και φωνολογικά λάθη και το παιδί να μπορεί να χρησιμοποιεί σωστά τους ήχους στη αυθόρμητη ομιλία του. Ο λογοθεραπευτής χρησιμοποιεί συνήθως την "παραδοσιακή μέθοδο" αποκατάστασης η οποία χωρίζεται στα παρακάτω στάδια:

Επίπεδο μεμονωμένου ήχου: Αρχικά γίνεται η ακουστική διάκριση των ήχων και στη συνέχεια δείχνουμε στο παιδί πως να τοποθετήσει σωστά τη γλώσσα, δόντια, χείλη για να παράγει έναν ήχο, π.χ. βγάζουμε τη μύτη της γλώσσας και την τοποθετούμε ανάμεσα από τα δόντια και την δαγκώνουμε ελαφρά βγάζοντας αέρα, έτσι παράγουμε τη φωνούλα "θ".

Επίπεδο συλλαβής: Το φώνημα "θ" συνδυάζεται τώρα με συλλαβές όπως "θα-θε-θι-θο-θου" ή "αθ-εθ-ιθ-οθ-ουθ".

Επίπεδο λέξης: Σε αυτό το στάδιο το παιδί μαθαίνει το φώνημα σε αρχική, μεσαία και τελική θέση εφόσον υπάρχει, π.χ θύμα- κιθάρα- σταθμός, καθώς επίσης αυξάνεται και η πολυπλοκότητα της λέξης (δισύλλαβη, τρισύλλαβη, πολυσύλλαβη).

Επίπεδο φράσης/ πρότασης: Παράγουμε τις λέξεις με το φώνημα π.χ το "θ" μέσα σε προτάσεις, π.χ.  Ο Θάνος κάθεται στην πολυθρόνα.

Επίπεδο αυθόρμητης ομιλίας: Στο στάδιο αυτό το παιδί πρέπει να έχει αυτοματοποιήσει το φώνημα στην αυθόρμητη ομιλία του.

Το παιδί θα πρέπει να πετύχει και να κατακτήσει κάθε στάδιο ξεχωριστά για να προχωρήσει στο επόμενο μέχρι να φτάσει στο τελικό επίπεδο, όπου είναι η αυθόρμητη ομιλία.

        Οι φωνολογικές/ αρθρωτικές διαταραχές επηρεάζουν το λόγο/ γλώσσα. Όλες οι πτυχές της αλυσίδας λόγου/ ομιλίας αλληλοσυνδέονται, από τη φυσική άρθρωση των ήχων μέχρι την παραγωγή ιδεών με τη γλώσσα. Μία δυσλειτουργία σε μία περιοχή επηρεάζει όλες τις υπόλοιπες, π.χ. μία δυσκολία στην άρθρωση επηρεάζει τη φωνολογική ανάπτυξη, μία φωνολογική διαταραχή επηρεάζει την ανάπτυξη του λόγου. Για να αποφευχθούν οι παραπάνω διαταραχές είναι απαραίτητη η έγκαιρη διάγνωση και αποκατάσταση!

        « Ο πνευματικός δημιουργός αυτού του κειμένου, παραχωρεί την άδεια αναδημοσίευσης- αναπαραγωγής του, σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό ή έντυπο μέσο, υπό την προϋπόθεση αναδημοσίευσης ολόκληρου του κειμένου και όχι της τμηματικής- αποσπασματικής αναδημοσίευσης.»